Bij de diensten - Liturgie
Op zondag ochtend komen wij bij elkaar. Het gaat zoals het gaat, daar zit voor u meestal geen verrassing in. Er wordt gebeden, gezongen, gelezen, gepreekt. De ene zondag is het wat aansprekender dan de andere, soms is de voorganger zo eigenzinnig dat hij of zij het net anders doet dan anders en soms zijn er speciale diensten waardoor de kerkdienst er ook weer anders vorm krijgt. Maar meestal gaat het toch zoals het gaat, zoals we het in de kerk met elkaar gewend zijn.
Liturgie heet dat, de manier waarop het gaat tijdens een kerkdienst. Liturgie is dus niet het papiertje wat u voor u heeft om de liederen en Schriftlezingen op te zoeken, dat is de Orde van Dienst, het “programma”. Nee, de liturgie, dat is wat er gebeurt, wat wij met elkaar doen. Liturgie wordt gevierd! Het woord “liturgie” komt uit het Grieks, “leitourgia”, en betekende in eerste instantie dienst aan de staat waartoe vermogende burgers verplicht waren. Ook werd vriendendienst “liturgie” genoemd en later werd “liturgie” het woord voor een kerkelijke dienst. De oorspronkelijke betekenis draagt misschien wel een kern van waarheid in zich, want de liturgie wordt niet gedaan door de staat of als je het overdraagt door de voorganger, maar de liturgie wordt gedaan door de burgers, de deelnemers, u allen die op zondag in de kerk zitten. En het heeft ook iets met vriendschap, met verbondenheid en gemeenschap te maken die we ervaren doordat we deelnemen aan de liturgie. Natuurlijk heeft de voorganger een speciale rol in de liturgie, hij of zij gaat daarin voor en houdt de regie, net zoals de organist of muzikanten die ook een leidende bijdrage hebben aan de liturgie of de kerkenraadsleden of vrijwilligers die met gebed en mededelingen ook naar voren treden. En toch, liturgie is alleen liturgie wanneer kerkbezoekers eraan meedoen en het meebeleven.
Met de liturgie is iets aan de hand – die gedachte heb ik de laatste tijd steeds vaker. Hoe we het op zondag ochtend doen is niet meer vanzelfsprekend. Welke liederen worden er gezongen? Hoe preekt de predikant? Welke bijdrage hebben kinderen aan de dienst? Welke instrumenten worden er bespeeld, hoe gaan we zitten? Wat is dat eigenlijk voor een raar iets, de kerkdienst, zo archaïsch waar meestal maar een iemand het woord heeft en de anderen slechts luisteren? Liturgie is niet meer vanzelfsprekend en tegelijkertijd zien we in veel kerken een terugkeer naar de oude, liturgische vormen met introïtus, acclamaties en alles erop en eraan. Een zucht naar verstilling in deze hectische wereld die gevonden wordt in een klassieke liturgie.
Reden genoeg om mij erin te verdiepen: wat doen we als we liturgie vieren en wat is het nut ervan? Graag nodig ik u uit om samen met mij op reis te gaan. In de artikelen “Bij de diensten” ga ik op zoek naar de zin en onzin van liturgie en wat ervan “goede liturgie” mag heten.